Barykardia - czym jest i jak leczyć?

Jednym z obcobrzmiących, medycznych terminów jest bradykardia. Nazwa ta oznacza stan, w którym dochodzi do zwolnienia czynności serca poniżej 60 uderzeń na minutę. Bradykardia może występować w sposób fizjologiczny, ale również być oznaką groźnych dla życia i zdrowia chorób. Jak zdiagnozować bradykardię? Jak postępować w przypadku jej wystąpienia?

Co to jest bradykardia?

Termin bradykardia pochodzi od łacińskich słów oznaczających brady- wolny oraz cordis- serce.

Zasadniczo za granicę bradykardii uważa się 60/uderzeń na minutę- co oznacza, że wartości poniżej tej liczby wymagają obserwacji. W przypadku dzieci, zwłaszcza noworodków i niemowląt stosuje się inne normy, uzależnione bezpośrednio od wieku.

Kiedy bradykardia może być fizjologią?

Bradykardia, czyli zwolnienie podstawowej czynności serca może  występować fizjologicznie u wyczynowo trenujących sportowców, zwłaszcza biegaczy długodystansowych, kolarzy czy pływaków. Regularne treningi wytrzymałościowe powodują zmiany w napięciu nerwu błędnego odpowiedzialnego za unerwienie narządów wewnętrznych, a wtórnie do tego pojawia się zwolniona praca serca. U sportowców obserwuje się podstawową czynność pracy serca nawet w okolicach 40/uderzeń na minutę. Sytuacja taka nie wymaga leczenia. Zawodnicy uprawiający sport wyczynowo powinni być jednak poddani okresowym kontrolom lekarskim z oceną kardiologiczną.

Jak objawia się bradykardia?

Jeśli bradykardia występuje fizjologicznie nie wywołuje zwykle żadnych objawów. W przypadku nadmiernego zwolnienia pracy serca może dochodzić do zawrotów głowy, omdleń czy zaburzeń świadomości. Epizody bradykardii mogą również imitować napady padaczkowe i często wymagają szczegółowej diagnostyki celem rozróżnienia przyczyny występowania obserwowanych dolegliwości.

Jak diagnozuje się bradykardię?

Zwolnienie czynności serca możemy zaobserwować samodzielnie w warunkach domowych za pomocą pomiaru pulsu. Nowoczesne urządzenie pomiarowe: ciśnieniomierze, pulsoksymetry czy zegarki lub opaski nadgarstowe ( smartwatche, smartbandy) mierzą puls z dużą dokładnością, pamiętajmy jednak, że nie wszystkie z nich są urządzeniami medycznymi i nie zawsze zapewniają wysoką dokładność pomiaru.

Bradykardia wymaga przede wszystkim szczegółowej oceny przyczyn jej wystąpienia. Sama w sobie bradykardia jest raczej objawem choroby, niż samym schorzeniem. Bradykardia może być wywołana niektórymi lekami, stąd w czasie wizyty lekarskiej konieczne będzie podanie listy wszystkich leków, jakie przyjmujemy, a  także zażywanych suplementów diety. Zwolnienie akcji serca jest jednym z mechanizmów działania niektórych leków przeciwnadciśnieniowych i może być pożądanym efektem leczniczym (zwykle nie zaleca się obniżania częstości pracy serca poniżej 50 uderzeń/minutę).

Bradykardia może wynikać również z zaburzeń elektrolitowych lub innych schorzeń towarzyszących (na przykład niedoczynności tarczycy). Nadmierne zwolnienie czynności serca może towarzyszyć  poważniejszym schorzeniom kardiologicznym- zaburzeniom przewodzenia w obrębie serca, wrodzonym wadom serca ( diagnozowane zazwyczaj w dzieciństwie) czy niedokrwieniu mięśnia sercowego.

Aby prawidłowo zdiagnozować bradykardię oraz częstość jej występowania lekarz wykona badanie przedmiotowe, dokona oceny rytmu serca oraz wykona zapis elektrokardiograficzny (EKG)- jednorazowo lub za pomocą aparatu do 24-godzinnej oceny rytmu (holter EKG).

Jak leczy się bradykardię?

W zależności od przyczyn występowania bradykardii, lekarz może zaproponować róźne metody lecznicze. Jeśli do zwolnienia czynności serca doszło w wyniku stosowania leków, prawdopodobnie konieczna będzie modyfikacja leczenia- zmniejszenie dawki leku lub jego całkowite odstawienie.

Istnieją środki farmakologiczne powodujące przyspieszenie czynności serca, ale z uwagi na swoje działania niepożądane stosowane są tylko doraźnie celem leczenia objawowego i nie mogą stanowić podstawy leczenia. Aktywnie poszukuje się za to przyczyn bradykardii, aby wyeliminować możliwe czynniki ją wywołujące (na przykład zaburzenia hormonalne, niedokrwienie mięśnia sercowego czy niedobory elektrolitowe).  O ile znana jest przyczyna bradykardii, usunięcie czynników ją wywołujących, przywraca zwykle prawidłowy rytm serca i nie wymaga dodatkowych działań.

Jeśli bradykardia jest wynikiem poważniejszych zaburzeń pracy serca i w trakcie zapisu EKG ujawniają się patologiczne zmiany - na przykład blok przedsionkowo- komorowy II lub III stopnia konieczne jest wspomaganie zewnętrzne pracy serca. Bloki przedsionkowe - komorowe są potencjalnym zagrożeniem życia pacjenta, w wyniku których może dojść do całkowitego zatrzymania akcji serca. Aby temu przeciwdziałać stosuje się kardiostymulatory (również z funkcją defibrylacji)- potocznie zwane rozrusznikami serca.  Dotyczy to głównie sytuacji, gdy nie istnieją usuwalne przyczyny zwolnienia akcji serca, a wolny rytm skutkuje uciążliwymi objawami (omdlenia, upadki, urazy). Kardiostymulator zabezpiecza wówczas chorego przed nadmiernym zwolnieniem pracy serca i niejako z zewnątrz wymusza prawidłową pracę serca.